พิพิธภัณฑ์
ศิลป์แผ่นดิน

สถาบันสิริกิติ์

พุทธศักราช 2521 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้จัดตั้ง โรงฝึกศิลปาชีพ ภายในสวนจิตรลดา เริ่มจากเต็นท์เล็ก ๆ ข้างกองราชเลขานุการในพระองค์สมเด็จพระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เพื่อใช้เป็นที่ฝึกหัดงานหัตถศิลป์แขนงต่าง ๆ ที่นับวันจะสูญหาย โดยเฉพาะงานที่เป็นเอกลักษณ์ของชาติ

ทรงคัดเลือกบุตรหลานชาวนาชาวไร่ที่ยากจน ไม่มีที่ดินทำกิน
ด้วยพระองค์เอง และพระราชทานโอกาสให้เข้ามาฝึกอบรมงานหัตถกรรมเพื่อเป็นอาชีพเสริมเพิ่มรายได้และสืบสานงานศิลปะชั้นสูงของไทย



เมื่อนักเรียนเพิ่มจำนวนมากขึ้นจึงได้ขยายเป็นโรงฝึก เปิดสอน 23 แผนก

เช่น
แผนกเครื่องเงิน – เครื่องทอง แผนกถมทอง แผนกคร่ำ แผนกลงยาสี แผนกแกะสลักไม้ แผนกตกแต่งปีกแมลงทับ เป็นต้น



เมื่อพุทธศักราช 2553 โรงฝึกศิลปาชีพ สวนจิตรลดา ได้ยกสถานะเป็น
“สถาบันสิริกิติ์”

สืบเนื่องกว่า 40 ปี สถาบันสิริกิติ์สร้างสรรค์บุคลากรและผลงานประณีตศิลป์ชั้นสูง เป็นศูนย์กลางการเรียนการสอนงานศิลปะไทยเพื่อช่วยสร้างชีวิตที่ดีขึ้นให้แก่ราษฎรควบคู่ไปกับการธำรงรักษามรดกศิลป์ของไทย

ทรงตั้งพระราชหฤทัยให้ผลงานเหล่านี้เป็นสมบัติของแผ่นดิน ด้วยทรงเชื่อมั่นในสายเลือดคนไทยทุกคนมีความเป็นช่างและ
มีศิลปะอยู่ในตัวเอง

ดังพระราชดำรัส

“...ข้าพเจ้านั้นภูมิใจเสมอมาว่า คนไทยมีสายเลือดของช่างฝีมืออยู่ทุกคน


ไม่ว่าจะเป็นชาวไร่ชาวนา หรือมีอาชีพใด อยู่สารทิศใด คนไทยมีความละเอียดอ่อน และฉับไวต่อการรับศิลปะทุกชนิด ขอเพียงแต่ให้เขามีโอกาส
ได้เรียนรู้
และฝึกฝน
เขาก็จะแสดงความสามารถออกมาให้เห็นได้...”

พระราชดำรัส พระราชทานแก่คณะบุคคลต่าง ๆ ที่เข้าเฝ้า ฯ ถวายพระพรชัยมงคล
ในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา

วันที่ 11 สิงหาคม 2532

พิพิธภัณฑ์ศิลป์แผ่นดิน

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

มีพระราชกระแสรับสั่งว่าผลงานของสถาบันสิริกิติ์ให้ทำเข้าพิพิธภัณฑ์เป็นสมบัติของแผ่นดิน นอกจากจะมีผลงานอันทรงคุณค่าที่รักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์แล้ว
งานช่างต่าง ๆ
ที่เกือบจะสูญหายก็กลับมามีผู้สืบทอด ทั้งนี้ เพื่อให้ประชาชนได้ภาคภูมิใจใน
ศิลปวัฒนธรรมของชาติไทย เรียนรู้และรับรู้ทั่วกันว่าคนไทยมีศิลปะ มีจิตใจที่อ่อนโยน

พิพิธภัณฑ์ศิลป์แผ่นดิน จัดแสดงผลงานศิลปะชิ้นสำคัญของสถาบันสิริกิติ์

ผลงานทุกชิ้นรังสรรค์ขึ้นใหม่ในแผ่นดินรัชกาลที่ 9 แต่ยังคงรักษาแบบวิธีงานช่างตามจารีตไทย
เช่น บุษบกมาลา พระที่นั่งพุดตานถมทอง เรือพระที่นั่งศรีสุพรรณหงส์จำลอง
ตรีพิธพรรณบุกษก ฉากปักไหมน้อย เรื่อง อิเหนา
หรือ ฉากจำหลักไม้ เรื่อง สังข์ทองและหิมพานต์ ฯลฯ

นอกจากนี้ ภายในพิพิธภัณฑ์ ฯ ยังมีผลงานหัตถศิลป์อันทรงคุณค่า
อีก
จำนวนมาก อาทิ จักสานย่านลิเภา จักสานไม้ไผ่ลายขิด ตกแต่งปีกแมลงทับ แกะสลักตุ๊กตาไม้ เป็นต้น

พิพิธภัณฑ์ศิลป์แผ่นดินจึงเป็นพิพิธภัณฑ์แห่งเดียวที่จัดแสดงงานศิลปะ
อันเกิดจาก
สองมือของบุตรหลานชาวนาชาวไร่ไทย ช่างสถาบันสิริกิติ์สร้างสรรค์ผลงานโดยไม่มีแบบ ไม่มีพิมพ์ เริ่มต้นจากศูนย์ ไม่มีพื้นฐานงานศิลปะ บางคนอ่าน
ไม่ออก เขียนไม่ได้
แต่ด้วยพระมหากรุณาธิคุณใน
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง งานหัตถศิลป์สมบัติของแผ่นดิน จึงฝากไว้เป็นมรดกให้ลูกหลาน
ได้ภาคภูมิใจในเอกลักษณ์ความเป็นชาติไทย